Test: Jern 12 WS – Deense luidsprekers van gietijzer

Jern

Luidsprekers worden soms van minder voor de hand liggende materialen gebouwd: zo ben ik al natuursteen, beton en glas tegengekomen. Gietijzer is echter nieuw voor mij. Het Deense merk Jern maakt de behuizingen van haar luidsprekers van gietijzer. In het Deens betekent jern ijzer. Jern is een onderdeel van de eveneens Deense ijzergieterij Dansk Skalform. Dit sinds 1975 bestaande bedrijf kan onder andere Bosch, Rolls Royce, Volvo en de Deense spoorwegen tot haar klanten rekenen. Een behuizing gieten voor een luidspreker zal voor een bedrijf zoals dit geen lastige klus zijn.  

Gietijzer

Op de ISE 2019 afgelopen februari liep ik toevallig tegen de bijzondere luidsprekers van Jern aan. Niet omdat ze van gietijzer zijn, dat zag ik in tweede instantie, maar vanwege hun bijzondere organische ronde vorm. Het meest opvallende model deed me denken aan de figuren uit de tekenfilms van Barbapappa. Eenmaal mijn aandacht opgeëist wees de aanwezige man in de bescheiden stand me er op dat de behuizingen van zijn luidsprekers uit een enkel stuk gegoten ijzer bestaan. De man bleek Ole Lund Christensen te zijn. Op een originele manier demonstreerde hij de voordelen van gietijzer ten opzichte van aluminium. Door met een hamer beurtelings op een staaf aluminium en op een staaf van het gietijzer dat Jern gebruikt te slaan, demonstreerde hij de volgens hem uitstekende eigenschappen van gietijzer. Het aluminium geeft een nagalmende klap hetgeen duidt op resonantie. De doffe korte klap die het gietijzer laat horen wijst op veel minder resonantie: het is een veel ‘doder’ materiaal dan aluminium. Volgens de website van Jern is het door hun toegepaste gietijzer 100 maal resonantie armer dan aluminium. Er zijn verschillende modellen: staand en voor aan de wand. Het staande model vind ik vanwege de organische vorm het mooist. Dit model is er in verschillende uitvoeringen aangeduid met de cijfers 12 en 14. De 12 serie is zonder subwoofer te gebruiken, de 14 serie met een eveneens gietijzeren subwoofer die Jern ook in haar programma heeft. Beide series worden voorzien van verschillende speakers van onder meer Wavecor en Scan-Speak. Ze zijn te plaatsen op een rubberen ring of op een houten driepoot. De modellen uit de 12 en 14 series hebben identieke behuizingen en afmetingen. Jern heeft overigens ook nog een luidspreker in haar programma die aan de wand bevestigd kan worden: de Jern w8000. Deze zijn op de foto hier boven op de achtergrond te zien. Omdat er geen enkele luidspreker te beluisteren is, spreken we af dat ik een paar kan testen op de voor iedereen beste plek: thuis.


Uitpakken

Na enkele mails heen en weer naar Denemarken worden er twee zeer zware pakketten bij mij thuis afgeleverd. Het zijn twee kubusvormige bruine dozen. Hier komen witte binnendozen uit. In deze witte binnendozen zit een tweedelige kooiconstructie van schuimrubber die de contouren van de luidspreker precies volgt. De luidsprekers liggen onbeweeglijk op hun plaats. Naast elke luidspreker ligt een grote rubberen ring die als voetstuk dient. Voorzichtig til ik de luidsprekers uit de dozen: ze zijn erg zwaar. Ik ben blij dat ik ze niet de hele dag in hoef te pakken en heb medelijden met de arme Deen die dit wel doet. Verder zit er niets in de dozen, geen gebruiksaanwijzing, beschrijving of wat dan ook. Dit verbaast me een beetje. De twee luidsprekers zijn van het type 12 WS. Het is de uitvoering zonder coating; ze hebben de eigenlijke kleur van het gietijzer: grijs. Op de beurs vertelde Ole Lund Christensen dat hij deze uitvoering zelf het mooist vindt. Dat vind ik ook. Ook wees hij op de voordelen van deze uitvoering: door de kleur en het ruwe oppervlak zijn stof en vingerafdrukken onzichtbaar. Ze zijn echter ook met een poedercoating in verschillende kleuren verkrijgbaar.


Behuizing

Waar de meeste fabrikanten MDF of een andere houtvezelvariant als basismateriaal voor hun behuizing kiezen, gebruikt Jern een speciale soort gietijzer met een hoog gehalte grafiet. Dit zorgt ervoor dat trillingen zeer goed gedempt worden. Jern heeft deze speciale legering dan ook Vibrakill genoemd. Dit materiaal wordt ook voor motorblokken gebruikt. Ook levert het relatief hoge gewicht van de behuizing een zeer positieve bijdrage aan het bestrijden van ongewenste trillingen. De binnenkant van de kast bestaat uit een aaneenschakeling van koepels. Dit neutraliseert staande geluidsgolven omdat er geen parallelle oppervlakken zijn. Dit is een principe dat ook in geluidsstudio’s wordt toegepast. Het mooie van gieten is dat het allemaal uit een stuk gemaakt kan worden dat oersterk is. Jern claimt dat deze behuizing een gewicht van vijf ton kan dragen. Of ze tegen vallen kunnen, heb ik maar niet geprobeerd. 


Eigenschappen

De 12 WS is een tweeweg systeem voorzien van een Wavecor woofer met een diameter van 146 mm. en een ScanSpeak tweeter met een diameter van 20 mm. Dit zal dan ook de betekenis zijn van de letters WS in de type aanduiding. De tweeter is voorzien van een vilten schijf met een stervormig gat voor de conus. Het frequentiebereik is 45 – 20000Hz. In tegenstelling tot de 14 serie, is de 12 WS bedoeld om zonder subwoofer te gebruiken. Deze kan echter wel worden toegevoegd voor extra laag. Plaatsing dicht bij een muur is geen probleem. Er is geen bas reflector, de behuizing is geheel gesloten. De impedantie is 4 Ohm en voor de versterking wordt een vermogen van 25 tot 150 Watt geadviseerd. De 12 WS is slechts 30 centimeter hoog, 19,5 centimeter diep en 21 centimeter breed. Ondanks deze bescheiden afmetingen wegen ze dik twaalf kilo per stuk. Op de beurs grapte Ole Lund Christensen dat ze daardoor moeilijk te stelen zijn. Om dit te demonstreren deed hij ter plekke een met twee luidsprekers waggelende inbreker na.

 


Vormgeving en uitvoering

Net als de andere modellen van Jern ziet de 12 WS er eigenzinnig en origineel uit. Ze zijn opvallend zonder er gelijk extreem uit te zien. Je hoeft niet per se een design interieur te hebben om ze tot hun recht te laten komen maar daar zullen ze zeker niet misstaan. Standaard wordt er een dikke rubberen ring meegeleverd die als voetstuk dient. Handig is dat de luidspreker op deze ring verdraaid en dus gericht kan worden. Als optie is er ook een houten driepoot of een vloerstandaard met een zwaar ijzeren voetstuk verkrijgbaar om de luidspreker op oorhoogte op te kunnen stellen. Om ze op de standaards of driepoten te kunnen monteren hebben de luidsprekers een afgeplatte onderkant die voorzien is van twee gaten waarvan een met schroefdraad (M6). Tijdens het gieten ontstaat er een bepaald oppervlaktepatroon. Net als de nerven in hout is dit patroon altijd weer anders hetgeen elke luidspreker uniek maakt. Het gietijzer heeft van zichzelf een mooie diep grijze kleur. Er zijn echter ook uitvoeringen met een poedercoating verkrijgbaar in het rood, zwart en wit. De witte uitvoering heeft bijpassende witte frontjes waar de andere uitvoeringen zwarte hebben. De aansluitingen zijn degelijk, verguld en zowel geschikt voor banaanstekkers als “naked wire”. Ze zijn gemonteerd op een metalen plaatje waarin tevens naam, type, CE keurmerk en het land van herkomst gegraveerd zijn. Het plaatje is met vier torx schroeven vastgezet in een speciale uitsparing.

 


Luisteren

Direct na het uitpakken heb ik de zware jongens naar boven gesleept en aangesloten op de Cambridge Audio receiver (Topaz SR20) die bij mijn zoon geparkeerd is. Hij heeft de luidsprekers ingespeeld terwijl ik een paar dagen weg was en is er zeer enthousiast over. Vooral met het kijken van films had hij er veel plezier van. Wanneer ik serieus ga luisteren ben ik erg onder de indruk van het hoogwaardige krachtige geluid van deze kleine opdondertjes. Op de bescheiden zolderkamer staan de luidsprekers op de vloer. Dankzij de rubber ringen kunnen ze gericht worden. Twee meter er vandaan merk ik geen verschil wanneer ik ze indraai. De muziek die ik afspeel staat allemaal als FLAC bestand op mijn DAP die ik aansluit op de aux ingang van de receiver. Allereerst speel ik wat drumwerk van Billy Cobham. Gelijk heb ik zin om het lekker hard te zetten en dat doe ik. De bass drum klinkt heerlijk strak en heeft veel body, de bekkens zijn lekker crisp en helder. Alles hier tussenin is mooi aanwezig. Het geluid is ruimtelijk en klopt. Hoewel ik het volume flink open draai voel ik nauwelijks trilling wanneer ik mijn vingers op de gietijzeren behuizing leg. Het nummer Inca Roads van Frank Zappa’s meesterwerk One Size Fits All gebruik ik vaak voor luistertesten vanwege de mooie kwaliteit en de complexe percussiepartijen, vocalen en vooral de heerlijke Fender Rhodes van George Duke. De Jern luidsprekers hebben er geen moeite mee en geven alles heerlijk strak en snel weer. De Fender Rhodes klinkt heerlijk warm. Na wat piano- en blaaswerk van het Horace Silver Quintet en de zoetgevooisde zang van Adèle kom ik tot de conclusie dat dit verdomd goede luidsprekers zijn. Ze zijn in ieder geval zeer geschikt voor kleinere ruimtes.

Natuurlijk ben ik ook benieuwd hoe de luidsprekers presteren in grotere ruimtes en verhuis ze naar de woonkamer. Mijn vloerstaanders van het eveneens Deense Dynaudio (Focus 380) worden zolang afgekoppeld zodat de Jern’s aangestuurd kunnen worden met het vrijgekomen paar Arcam mono eindversterkers (FMJ P1). Ook hier klinken de Jern’s uitstekend wanneer je er niet te ver vanaf zit. Met de kolossale Dynaudio’s ben ik gewend om het volume gewoon verder open te draaien naarmate ik er verder vanaf zit. De kleine Jern luidsprekers missen hier de ruwe kracht voor. Het geluid is en blijft echter indrukwekkend voor zulke kleine luidsprekers. Omdat mijn versterkers 240 watt aan 4 Ohm kunnen geven en Jern versterking tot 150 watt adviseert, durf ik de volumeknop niet al te ver open te draaien. Het valt me op dat ze zachter klinken bij gelijke stand van de volumeknop dan mijn Dynaudio’s. Ook hier heb ik weer naar One Size Fits All van meneer Zappa geluisterd; dit keer op vinyl. Het geluid is mooi compleet en er wordt een driedimensionaal geluidsbeeld neergezet dat veel grotere luidsprekers doet vermoeden. Het warme geluid van mijn MC element (Hana SL) wordt erg mooi en herkenbaar van mijn eigen luidsprekers weergegeven. Ze hebben een aantal dagen in de huiskamer gestaan en voldeden bij normaal gebruik op niet al te hoog volume uitstekend. Het geluid is wat “kleiner” dan ik gewend ben maar zeer aangenaam. Mocht het er ooit van komen een speciale luisterruimte in te kunnen richten, dan zijn deze luidsprekers een goede kandidaat om de woonkamer van muziek te voorzien.


Conclusie

De Jern luidsprekers zetten een geluid neer dat zich ruimschoots kan meten met wat kleinere vloerstaande luidsprekers. Blijkbaar is de compromisloze vorm en het nagenoeg resonantie vrije gietijzer een zeer goede keuze om een luidspreker van zeer goede kwaliteit te bouwen. Ik ben echt verbaasd dat er zo’n bak geluid uit zulke kleine luidsprekers kan komen. Vooral op de zolderkamer van mijn zoon werd ik aangenaam verrast door de muur van geluid die deze luidsprekers kunnen produceren. In mijn een stuk grotere huiskamer missen ze wat power. Met een subwoofer erbij zal dat een stuk beter gaan. Deze luidspreker vind ik het meest geschikt voor kleinere ruimtes of voor diegenen die alleen op bescheiden volumes naar muziek luisteren. Als Jern nog een centerluidspreker lanceert dan is er samen met de 12 of 14 serie en de subwoofer een mooie surround set van samen te stellen. De staanders om ze op oorhoogte op te stellen zijn er al. Het uiterlijk is prachtig en zal liefhebbers van design aanspreken. Ze verdienen een versterker van goede kwaliteit; ik vond ze vooral mooi combineren met de middenklasse receiver van Cambridge Audio en denk dat ze dat met veel wellicht nog iets betere versterkers tot een prijs van zo’n 1000 euro ook doen. Wie op zoek is naar luidsprekers en iets aparts wil dat ook nog prachtig klinkt moet echt naar deze loodzware kleine krachtpatsertjes gaan luisteren.   


 

 

Emiel
Written by Emiel

Muziek- en audiofreak van de ongeneeslijke en besmettelijke soort. Ik draai LP's, luister radio en stream muziek maar het liefst ga ik naar concerten. Altijd weer blij wanneer ik opnamen ontdek van concerten waar ik bij was. De cd collectie is geript en opgeslagen om ruimte te maken voor de groeiende rij LP's en de uitdijende stereoset. Leve de NAS en de streamer; toch blijft vinyl draaien en radio het leukst. MUSIC IS THE BEST!

2 Comment responses

  1. Avatar
    May 11, 2019

    Audiofiele Barbapappas haha! Ik ben ervan overtuigd dat ze goed klinken. Goede recentie Emiel! sterk gedaan met het visitekaartje om de verhouding weer te geven. Nu heb ik een duidelijk beeld van het formaat.

    Reply

  2. Avatar
    February 06, 2020

    Beste Emiel, een mooie recensie. Bedankt!
    Vanaf 1 februari 2020 verzorgt Daluso de distributie van JERN Cast Iron Loudspeakers.
    Op de komende X-Fi Show in Veldhoven zullen diverse JERN luidsprekers en subwoofers in actie te zien en te horen zijn.
    Als je het goed vindt, zal ik op ww.daluso.com een link plaatsen naar deze recensie.
    Groet, Ed Doggen – Daluso.

    Reply

Click here to cancel reply.

<