unique radio

Transrotor is in 1976 opgericht door Jochen Räke, een fijnmechanisch ingenieur, wat we in Nederland doorgaans een gereedschapsmaker noemen. In de vroege jaren zeventig werkte hij bij een Brits designbureau en werkte hij mee aan de vormgeving van verschillende draaitafels van het roemruchte merk Michell. Terug in Duitsland ging hij daar de distributie van Michell verzorgen. Langzamerhand begon hij daar steeds meer aan te modificeren. Uiteindelijk legde hij zich helemaal toe op het zelf ontwerpen en bouwen van draaitafels. Transrotor werd geboren. Ondertussen heeft zoon Dirk de dagelijkse leiding overgenomen maar is vader Jochen met zijn 81-jarige leeftijd nog altijd zeer betrokken bij zijn bedrijf en werknemers. Schrijver dezes had de eer een ochtend rondgeleid te worden door dit bijzondere bedrijf onder de rook van Keulen. Ik kon me geen betere gids wensen: Herr Jochen Räke in hoogsteigen persoon.  

Murano

De aanleiding voor dit bezoek is een probleem met mijn eigen Transrotor Murano draaitafel. Vorig jaar heb ik deze als occasion gekocht. Het was een echte impulsaankoop: ik vond hem te mooi om te laten staan. Huub Boel, restaurateur van draaitafels, heeft mijn Murano ingrijpend gemodificeerd. De ophanging van het subchassis door drie spingveren is vervangen door drie halve bollen van Sorbothane, een kunststof die gebruikt wordt om nauwkeurige meetapparatuur te beschermen voor trillingen van buitenaf. Meer alledaagse toepassingen van dit materiaal zijn te vinden in zolen van sportschoenen en handvatten van tennisrackets. De andere aanpassing is het vervangen van de arm. De originele arm van Rega is vervangen door een arm waar ik al zeer goede ervaringen mee heb: de Nima van Roksan. Helaas bleek de motor vrij luidruchtig te zijn en moeilijk te vervangen. Op de Audio Show iEar’ 2022 kwam ik Dirk Räke van Transrotor tegen. Hij was aanwezig bij de Nederlandse distributeur van Transrotor: Monitor Audio Nederland  Dirk Räke nodigde mij uit voor een bezoek aan de fabriek: daar kon mijn draaitafel nagekeken worden. Tegelijkertijd zou hij mij het bedrijf laten zien zodat ik dit artikel kon schrijven. Daags voor mijn bezoek kreeg ik een email van zoon Dirk: door een blessure was hij niet in staat mij te ontvangen. Zijn vader Jochen Räke zou dat doen. Na een autorit van bijna drie uur kwam ik aan bij het opgegeven adres. Ik werd ontvangen door een vrolijke en vooral zeer vriendelijke herr Jochen Räke. Vrijwel direct werd mij gevraagd mijn draaitafel uit de auto te halen. Door enkele medewerkers werd deze geïnspecteerd. Mijn draaitafel bleek een Michell te zijn die destijds door Transrotor is geïmporteerd. Over de motor was men het eens dat dat een onding is: niet te reviseren en een één-fase uitvoering waardoor deze licht vibreert zolang de stekker in het stopcontact zit. Dit is duidelijk voelbaar wanneer je je vinger op de poelie legt. Helaas zijn er geen nieuwe motoren meer te krijgen maar men ging zoeken naar een oplossing. Ondertussen werd mijn Murano voorzichtig gedemonteerd. Met belangstelling werd de gewijzigde demping met de Sorbothane halve bollen bekeken. Er werd mij toevertrouwd dat ze de originele springveren nooit wat hebben gevonden. Hoewel men het merk Roksan wel kende, was dit de eerste keer dat ze een Nima arm zagen. Er werd niet veel over gezegd. Misschien hebben ze het bij Transrotor niet zo op unipivot armen. Ondertussen werd er een oplossing binnengedragen. Een Murano met een motor die in een betere staat verkeerde dan die van mij en dus als donor kon fungeren. Terwijl men begon met het verwisselen van de motor nam herr Räke mij mee om zijn bedrijf te laten zien. Dit werd een drie uur durende expeditie door twee naast elkaar gelegen villa’s.

Rondleiding

In de ruimte waar mijn draaitafel onder handen wordt genomen, staat tevens een hele rij draaitafels die voorbereid worden om verpakt en uitgeleverd te worden. Het is een kleine serie van het type ZET-3 in een speciale exportuitvoering. Het zijn relatief goedkope seriemodellen. Relatief, de goedkoopste draaitafel kost een dikke drieduizend euro en vandaar loopt het op tot ver in de zescijferige bedragen. Elke draaitafel wordt zeer nauwgezet gecontroleerd en getest alvorens deze in de verpakking gaat. Ook de verpakking is bijzonder: deze wordt voor elke draaitafel op maat gemaakt door een medewerkster die daar speciaal voor opgeleid is. In een speciale ruimte staat zij met behulp van mallen en een gloeidraad de bekende piepschuim vulstukken te maken. Opvallend is hoe geordend en functioneel alles is. Veel zaken zijn zelfgemaakt en veel gereedschap is ambachtelijk en duidelijk op leeftijd. Wie verwacht in een grote hal terecht te komen waar draai- en freesbanken staan, heeft het mis. Al deze daadwerkelijke productieprocessen besteedt Transrotor uit aan toeleveringsbedrijven in de omgeving. We bevinden ons dan ook aan de rand van het Ruhrgebiet, waar van oudsher heel veel metaalindustrie gevestigd is. De contacten met deze bedrijven gaan vaak decennia terug. Herr Räke vertrouwt mij toe dat Transrotor vanwege de extreme kwaliteitseisen bij hen bekend staat als een lastige klant. Naast het eveneens extreme oog voor detail is de vormgeving van de draaitafels ook vaak extreem. Dit blijkt wanneer herr Räke mij een in een kleine ruimte opgestelde draaitafel laat zien. Het is een staand model. De sokkel biedt plaats aan een meedraaiend gewicht dat zorgt voor extreme stabiliteit. Bijna alles aan dit imposante apparaat is verchroomd. De arm alleen bestaat uit meer dan honderd onderdelen en kost los al zevenduizend euro. Welwillend gaat herr Räke met zijn “extreme machine” op de foto, ondertussen honderduit vertellend. Blij dat ik vroeger veel naar Duitse televisiezenders heb gekeken kan ik hem prima volgen. Het bedrijf, dat voluit Räke Hifi / Vertrieb GmbH heet, bestaat uit twee grote villa’s, mooi gelegen in een heuvellandschap aan de rand van de stad. Wanneer herr Räke mij van de ene naar de andere villa meeneemt, lopen we door de tuin en over een parkeerplaatsje. In de tuin staat een houten chalet dat herr Räke vroeger gebruikte om rustig aan zijn tekentafel te ontwerpen. Aan autocad is hij nooit begonnen. Op de parkeerplaats staat de auto van herr Räke, dezelfde als die van mij, een Citroën Berlingo. Het gesprek komt op de geschiedenis van Citroën en de diverse modellen die we versleten hebben. Hoewel Herr Räke een citrofiel met kennis van zaken blijkt te zijn, staan er in de kelder van de tweede villa een dikke BMW en een prachtige gerestaureerde antieke Porsche 911. De rest van de kelder biedt behalve aan overwinterende oleanders plaats aan de polijstafdeling. Herr Räke blijkt goed voor zijn werknemers te zorgen. Voor de polijsttafel is speciaal voor de polijstman vloerverwarming aangelegd. Getuige alle blinkende onderdelen die ik al heb gezien, is er dan ook heel wat te polijsten. Volgens herr Räke is het monotoon werk. Daarom moet de medewerker de onderdelen die gereed zijn stuk voor stuk naar de werkplaats in de andere villa brengen. Zo heeft hij beweging en schiet hij geen wortel in zijn verwarmde vloer. Een van de polijstmachines blijkt vooroorlogs te zijn en ziet eruit alsof hij nog wel een paar conflicten kan overleven. We zijn niet alleen in de tweede villa. Wanneer we een trap oplopen komen we in een hal. We horen geluid. In een zijkamertje zit een medewerker een arm af te stellen op een draaitafel die teruggekomen is van een klant. Het afstellen bestaat uit meer dan honderd procedures en de werknemer in kwestie heeft er de hele dag de tijd voor gekregen. Wederom krijg ik een uitgebreide uitleg die mij dit keer toch echt deels boven de pet gaat… 

Museum

Michell

Van de tweede villa zijn de hal en de voormalige woonkamer in gebruik als museum. Herr Räke, ondertussen flink op dreef, vertelt met veel passie over de tentoongestelde draaitafels. Met gevoel voor chronologie begint hij met de Michell tijd. Er zijn verschillende versies te bewonderen van de Transcriptor. Dit kunstwerk van de hand van David Gammon is legendarisch geworden door scènes uit de film “A Clockwork Orange” van Stanley Kubrik. Herr Räke vertelt enkele anekdotes over David Gammon en over de film. Een ervan is dat Stanley Kubrik spullen uit het atelier van David Gammon heeft gebruikt als rekwisieten voor de film. Voordat Transrotor werd opgericht importeerde herr Räke Michell draaitafels. Het verhaal gaat dat hij dit in het begin hoogstpersoonlijk deed met een paardentrailer… Omdat Duitsers een product willen dat “einwandfrei” funktioneert, heeft herr Räke gaandeweg veel verbeteringen doorgevoerd aan de Michells die daardoor langzaamaan steeds meer Transrotors avant la lettre werden. Uit de tijd dat herr Räke Transrotor oprichtte, 1976, dateert ook de afspraak dat Transrotor niet geëxporteerd wordt naar Groot Brittannië. Een afspraak waar de firma Räke zich naar zeggen van Monitor Audio Nederland nog steeds aan houdt. 

CD speler

Het zijn niet alleen platenspelers die tentoongesteld worden. Herr Räke is een keer de uitdaging aangegaan een cd-speler te ontwerpen. Dit brutalistische kunstwerk lijkt meer op een meetapparaat uit een kerncentrale dan op een cd-speler naar mijn mening. In het deksel is blauw glas verwerkt. Tot nu toe heb ik voornamelijk verschillende metalen en plexiglas als gebruikte materialen gezien. Op mijn vraag of hij wel eens hout heeft gebruikt in zijn producten, reageert herr Räke ietwat droogjes met de opmerking dat hij een metaalbewerker is. Uiteraard is er een bijpassende platenspeler met eveneens accenten in blauw glas voorhanden. Deze is zo mogelijk nog extremer vormgegeven dan de cd speler. Deze platenspeler heet “Falcon” en heeft twee blauwe glazen vleugels. Op beide vleugels kan een arm gemonteerd worden. De Falcon is uit 1992 en moest destijds 4500 Duitse Mark kosten. Voor dat geld heb je vandaag de dag geen nieuwe Transrotor in je set.

Fat Bob rijdt op een Harley Davidson

Herr Räke vertelt verder over een ander opmerkelijk model: de Fat Bob. Trots laat hij mij het prototype zien. Dit model heeft hij ontworpen na een bezoek aan de lokale Harley Davidson dealer. Hij was onder de indruk van de motorblokken en spreekt daar net zo lyrisch over als even daarvoor over het lijnenspel van de Citroën DS en CX. De uiteindelijk in productie genomen Fat Bob ziet er overigens een stuk tammer en gladder uit dan dit “steam punk” prototype.

Een Transrotor voor de groten der aarde maar ook voor het gewone volk 

In de wat lichtere en grotere voormalige woonkamer van de villa staat nog een hele reeks platenspelers opgesteld. Een aantal herken ik uit de hedendaagse catalogus. Hoewel de prijskaartjes zonder uitzondering viercijferig zijn, is de aanschaf nog haalbaar voor iemand met een modaal inkomen die een vakantie overslaat. Wie er een aanschaft heeft een draaitafel voor het leven die waardevast is. Herr Räke noemt de naam van een bekende Duitse politicus die een Transrotor heeft. Tevens heeft een van de grootste industriëlen ter wereld een hele collectie Transrotor draaitafels. Trots vertelt herr Räke dat hij daar gedineerd heeft. Namen noem ik nu bewust even niet. Gelukkig zijn er ook Transrotors voor de wat smallere beurs maar de werkelijk extreme modellen zijn voorbehouden aan mensen die zescijferige bedragen neer kunnen leggen voor een draaitafel. Veel modellen hebben opties zoals de afwerking van de arm: deze kan vernikkeld, verguld of voorzien worden van een laagje ruthenium. 

Argos

Naast een boekenkast waarin een boek van de bekende ontwerper Philippe Starck opvalt, staat een zeer fraaie draaitafel opgesteld: De Argos. Het is een exemplaar dat herr Räke niet wil verkopen omdat er wat fout gegaan is bij het verchromen. Over koop en verkoop gesproken; herr Räke vertelt dat hij veel van zijn museumstukken terug heeft gekocht van klanten. Deze Argos vind ik erg mooi: de behuizing is een verchroomde kast met glazen schappen. Hoewel een stofkap ontbreekt komt deze draaitafel het meest in de buurt van het vertrouwde audiorack zoals ik dat ken van vroeger. Dit meubelstuk is daar dan weer een soort hyperversie van à la Transrotor. Het totaalgewicht is tweehonderdzeventig kilo: stabiliteit  gegarandeerd. In 2010 kostte dit topmodel €146.000. Zodra ik dat bij elkaar heb gespaard, wil ik er wel een stofkap bij.  

En dan is er…

koffie. Lekkere koffie. Transrotor koffie. Gezet door mevrouw Räke. Gemoedelijk napratend in het sobere kantoor wijst zij herr Räke er vriendelijk op dat hij nog andere verplichtingen heeft vandaag. Tijd om af te ronden. Terug in de kelder is mijn draaitafel gereed en pakken we deze in. Na afscheid genomen te hebben van herr Räke blijkt mijn jas zoek te zijn. Die heb ik bij aankomst achtergelaten in deze ruimte. Hier worden Transrotor draaitafels verzendklaar gemaakt: daar horen geen jassen thuis. Wanneer mijn jas terecht is, word ik geholpen met het inladen van mijn draaitafel. Drieënhalf uur na aankomst rijd ik de berg weer af; een zeer bijzondere ervaring rijker, met een apk draaitafel en met mijn Duits gründlich opgefrist.