unique radio

De vorig jaar verschenen Attessa serie van het Britse merk Roksan bestaat uit vier producten: Een cd-transport, een platenspeler en twee versterkers. Beide versterkers zijn geïntegreerd en hebben dezelfde specificaties. Het ene model is echter een “gewone” geïntegreerde versterker en heet simpelweg “Attessa Integrated Amplifier”. Aan het andere duurdere model is een streaming module van Bluesound toegevoegd; deze gaat door het leven als “Attessa Streaming Amplifier”. Afgezien van het deel dat specifiek over streamen gaat, kan dit artikel als een test van beide modellen gelezen worden. Wie liever niet met Bluesound streamt, wordt op zijn wenken bediend met de “kale” Integrated. Hoewel mij aangeboden is beide modellen te testen, houd ik het bij de Streaming Amplifier. Omdat Importeur Monitor Audio Nederland mij er van verzekerde dat beide modellen afgezien van de Bluesound module identiek zijn, leek het me niet zinvol om ook de “Integrated” te lenen.

Uitpakken

Voor mij staat een sobere doos met daarin de streaming versterker in de zwarte uitvoering. Roksan doet niet aan kleurige dozen met gelikte foto’s en aanprijzingen. De Attessa componenten worden geleverd in een stevige bruine kartonnen doos met zwarte opdruk. Naast Roksan en Attessa valt de kreet “Designed in Britain” op. Blijkbaar worden de Attessa componenten ergens anders dan aan de overkant van de Noordzee in elkaar gezet, anders had er wel “Made in Britain” op gestaan. De doos is identiek aan die van het eveneens geteste cd-transport . Dat het om een zwarte Attessa streaming versterker gaat is alleen af te lezen op een sticker. Dat zie ik uit milieu- en kostenoverwegingen graag. Het apparaat zit verpakt in een zwarte stoffen zak en wordt door eveneens zwarte schuimblokken beschermd en op zijn plaats gehouden. In deze blokken zitten ook vakken voor de meegeleverde accessoires: een netsnoer, een afstandsbediening, een USB-dongle met een verlengkabeltje, een beknopte gebruiksaanwijzing (Quick Start Guide) en een meer uitgebreide gebruiksaanwijzing. De eerste indruk bij het uitpakken is degelijkheid zonder tierelantijnen.

Aansluiten  

Monitor Audio Nederland heeft een complete stereo set beschikbaar gesteld. Ik sluit de streaming versterker met Wireworld luidsprekerkabels aan op een paar Monitor Audio Silver 100 luidsprekers. Geluidsbronnen zullen behalve de geïntegreerde Bluesound module de Attessa componenten zijn die ik tegelijkertijd ga testen: het cd-transport en de draaitafel. Na ook het netsnoer en de USB Wi-Fi dongle aangesloten te hebben, is de streaming versterker klaar voor de verdere set up.

Set up

Na de powerknop op het apparaat zelf ingedrukt te hebben moet er een app gedownload worden op een smartphone. Dit is de “MaestroUnite App”. Na dit gedaan te hebben starten we de app. Na een welkom verschijnt er een vak met “Attessa Streaming Amplifier” en een (serie)nummer op mijn telefoon. Hoewel het cd-transport ook klaarstaat, slaan we de optie “Add more devices” even over. De eerste stap is je nieuwe systeem en naam geven. “ATTESSA review” vind ik wel passend. Na bevestigd te hebben dat het om een streaming versterker en niet om het cd-transport gaat, moet er een bluetooth verbinding worden gemaakt. Er wordt om een pincode gevraagd. Bij toeval zie ik dat deze code op het display van de versterker verschijnt. Waarom staat dit niet in de Quick Start Guide? Na bluetooth is de Wi-Fi aan de beurt. Bedraad aansluiten op het thuisnetwerk kan ook maar om praktische redenen kies ik voor Wi-Fi. Indien je net als ik voor Wi-Fi kiest: houd je netwerk wachtwoord paraat. Na het apparaat succesvol met Wifi en bluetooth verbonden te hebben, verschijnt er een enthousiast vinkje met het onderschrift “You’re ready!”. Nu kan er gekozen worden tussen de BluOS app, teruggaan naar het beginscherm of nog een apparaat toevoegen. Dit schrijvende zie ik de streaming versterker ineens in stand-by stand gaan… Na deze met de afstandsbediening weer ingeschakeld te hebben, kies ik ervoor de BluOS App te openen: dit is de bedienings app voor bluesound. Omdat ik al Bluesound gebruiker ben, is deze reeds geïnstalleerd. Na “speler toevoegen” ingeschakeld te hebben verschijnt “Attessa-0C07” in beeld. Na de naam in “uniqueradio.nl ATTESSA REVIEW” veranderd te hebben, kies ik deze uit mijn lijst met Bluesound spelers. Om het te vieren zet ik een album uit mijn eigen collectie op; van mijn nas. Het werkt en de Attessa maakt nu officieel deel uit van mijn thuisnetwerk.

 

Vormgeving

Wat voor de andere Attessa componenten geldt, is ook hier van toepassing. Het apparaat is naast het zwarte testexemplaar ook in zilverkleur verkrijgbaar. De vormgeving is sober, chique en onderscheidend. Sober omdat het niet opzichtig is, chique omdat het er heel luxe uitziet en onderscheidend omdat het een eigen “smoelwerk” heeft. Waar bij het cd-loopwerk mijn voorkeur uitgaat naar de zilveren versie, heb ik bij de Attessa versterkers een minder uitgesproken voorkeur. Dit komt voornamelijk omdat de grote draaiknop in het midden ook op de zwarte versie voorzien is van een zilverkleurige ring. Dit geeft het mooie contrast waar de zwarte bies op de zilverkleurige versie voor zorgt. Alle knoppen, de volumeaanduiding en het display zijn mooi verwerkt in deze zwarte bies met de grote draaiknop als blikvanger. Door het symmetrische ontwerp van het front past deze versterker bij veel andere merken die hun fronten ook symmetrisch houden. Linksboven vinden we de merknaam in subtiele reliëfletters. Karakteristiek zijn de afgesneden hoeken aan de onderzijde van het front die behalve bij de versterkers ook bij het Attessa cd-transport te zien zijn. Het verlichte ringvormige logo op de power knop komt eveneens terug op de andere Attessa componenten. Bij de zwarte versie die ik te leen heb is de kap van de behuizing uitgevoerd in matzwart metaal. Links en rechts zitten roosters en in het midden is in hoogglans het opschrift Roksan Attessa te lezen. De rest van de behuizing is van solide plaatmateriaal en voelt ook zo aan. De achterzijde is ondanks de uitgebreide aansluitingen overzichtelijk. Naast de verplichte serienummers en keurmerken is hier te lezen dat de unit in China gemaakt maar ontworpen is in Engeland. Opmerkelijk is dat er links van de netstroomaansluiting een groot rond gat in de achterplaat zit. Dit is aan de binnenzijde afgedekt met een klein metalen plaatje. Jammer dat het apparaat niet van mezelf is; dan had ik het even losgeschroefd om te kijken waar het voor dient.

 

Connectiviteit

Bedraad

In mijn testopstelling worden de aansluitmogelijkheden van de streaming versterker beperkt benut. De achterzijde biedt veel meer: in totaal kunnen er tegelijkertijd zeven bronapparaten aangesloten worden met:

• twee lijngangen
• een phono-ingang (mm) met aardeaansluiting
• twee coaxiale digitale ingangen
• twee optische digitale ingangen

Voor wie een andere eindversterker wil gebruiken is er een Pre Out-uitgang beschikbaar. Deze kan ook voor een subwoofer gebruikt worden maar dan moet mixen naar mono in de subwoofer gebeuren.

Voor verdere integratie in audiosystemen zijn er twee 12 Volt-trigger aansluitingen en een aansluiting voor een externe infrarood sensor beschikbaar.

De streaming versterker heeft nog een aantal aansluitingen die het “kale” model zonder streaming mogelijkheid niet heeft: een LAN aansluiting voor wie de versterker bekabeld wil aansluiten op het thuisnetwerk, twee USB-ingangen en een servicepoort voor BluOS.

Draadloos

Voor draadloze verbinding is de streaming versterker uitgerust met Wi-Fi en bluetooth. Bij de streaming versterker kan Wi-Fi gebruikt worden om muziek te streamen wanneer het onmogelijk of ongewenst is de versterker bedraad met het thuisnetwerk te verbinden. Omdat ik geen zin heb in draden die door de kamer lopen, kies ik hier ook voor en het werkt vlekkeloos. Met bluetooth kan de versterker muziek van mobiele apparaten streamen.

Bediening

Op het apparaat zelf

Alle bedieningselementen bevinden zich in de zwarte bies die over vrijwel de gehele breedte van het front loopt. We beginnen links. Allereerst komen we de powerknop tegen. Deze heeft een verlicht logo dat in de stand-by stand rood en in ingeschakelde stand oranje oplicht. Helaas is het geen “harde” schakelaar die het apparaat helemaal uitschakelt. Direct naast de powerknop bevinden zich tegen elkaar aan zich drie toetsen. Deze zijn om achteruit en vooruit te skippen in afspeellijsten. De middelste is om te kiezen tussen afspelen of pauzeren. Deze drie toetsen zijn niet verlicht. Direct rechts hiernaast zit het display. Dit is een oranje tft-display dat een redelijk grote verscheidenheid aan informatie kan weergeven. Bij set up verscheen hier de pincode voor bluetooth. In het dagelijks gebruik is de voornaamste functie het weergeven van de beluisterde bron door middel van pictogrammen. Deze pictogrammen zijn overigens deels zelf te kiezen uit een menu in de MaestroUnite app. We zijn nu in het midden aangeland waar pontificaal een grote draai/drukknop is geplaatst. Door aan deze knop te draaien is het volume te regelen. Wanneer de knop tegelijkertijd verdraaid en ingedrukt wordt is de te beluisteren bron te kiezen. Bij de streaming versterker zijn dit er in totaal negen en dat is zeer royaal te noemen. Wanneer er van bron verwisseld wordt, is er een trilling te voelen, een zogeheten haptisch signaal. Dit kennen we van de smartphone. Persoonlijk zie ik de meerwaarde hier niet zo van: De verandering van bron is immers al visueel aangegeven op het display. Ik vind dit meer iets voor de afstandsbediening om aan te geven dat commando’s daadwerkelijk verwerkt zijn zoals dat ook op smartphones wordt toegepast. We gaan verder. Rechts naast de draaiknop gaat de zwarte bies verder en herbergt deze twintig rechtopstaande oranje led’s. Deze geven het volume weer en beslaan bijna de hele rechterkant van de zwarte bies. Het rechter uiteinde van de bies is de plaats waar de hoofdtelefoon aansluiting zit: een 3,5 mm. mini-jack.

Met de Afstandsbediening

De eenvoudige afstandsbediening is overzichtelijk en voelt prettig aan. Deze afstandsbediening is identiek aan die van het cd-loopwerk; daarom heb ik er nu twee in huis. Vrijwel alle toetsen zijn ook op het apparaat zelf te vinden. Uitzondering is “options” rechtsboven. deze knop laat op het display zien of de 12 Volt-trigger voorziening ingeschakeld is of niet. De stop/eject knop onder op de ring is gereserveerd voor het cd-loopwerk en heeft voor de versterker geen functie. De drie onderste toetsen zijn bedoeld om het volume te regelen en de bron te kiezen.

 

Met de MaestroUnite app

Met de MaestroUnite app kunnen Attessa componenten via bluetooth onderling en met internet verbonden worden. Naast controleren of het systeem de laatste updates heeft kun je met deze app het nodige instellen op je Attessa versterker. De 12 Volt-trigger functie en de stand-by functie kan ingeschakeld worden. Voor iedere ingang behalve bluetooth en BluOS kan een icoontje worden gekozen. Zo zijn er icoontjes van een game controller, een televisie of een pc. Geen halszaak maar wel mooi om je display te personaliseren. Aan het geluid zelf is de gevoeligheid van de analoge lijningangen, de phono-ingang en hoofdtelefoonaansluiting af te regelen in “high”, “mid” of “low”. Ook de balans is in te stellen.

 

Met de BluOs app

Bluesound is een zeer succesvol streamingplatform dat behalve in de apparaten van Lenbrook (NAD, Bluesound) ook te vinden is bij andere merken. De mogelijkheden zijn legio: zo is het mogelijk muziek te streamen van al dan niet betaalde streamingdiensten. Naast de bekende diensten als Tidal, Qobuz, Deezer en Spotify ondersteunt BluOS ook een groot aantal kleinere en regionale diensten. Internetradio werkt met “TuneIn” waarop de wereld aan internet-radiostations en podcasts te beluisteren is. Voor dagelijks radio luisteren vind ik een “stand-alone” internetradio zoals de Sangean Fusion 600 echter prettiger in het gebruik omdat deze zonder app te bedienen is. “Eigen” content, in het thuisnetwerk opgeslagen op bijvoorbeeld een pc of nas, is uiteraard ook te beluisteren. Zelf gebruik ik Bluesound daar het meest voor. Vrijwel alle gangbare bestandsformaten worden ondersteund, gecomprimeerd of niet.

Buiten het streamen met het Bluesound systeem zelf is er niet heel veel te bedienen met de BluOS app: het blijft beperkt tot het volume en de bronkeuze. Alle ingangen staan keurig vermeld in het keuzemenu. Wanneer het Attessa cd-transport gekozen wordt, verschijnt er geen metadata of tijdsinformatie van de cd in de app. Nummers skippen is ook niet mogelijk. Dat verwacht ik eigenlijk wel van een modern systeem als dit.

Luisteren

Voor de luistertest gebruiken we de meegeleverde Monitor Audio Silver 100 luidsprekers die aangesloten zijn met Wireworld Luna 8 luidsprekerkabels. Deze luidsprekers zijn van zeer goede kwaliteit en passen qua aankoopprijs goed bij de Attessa versterkers: de prijs voor een paartje komt dichtbij de aanschafprijs van de Attessa Integrated, het model zonder BluOS aan boord. Tevens testen we de hoofdtelefoonuitgang met een Meze 99 Classics hoofdtelefoon. Uiteraard is deze test volkomen subjectief en vind ik het telkens weer moeilijk om over geluid te schrijven. Ik ga de versterker per soort ingang beluisteren. Omdat we het er o slecht is het dus ook weer niet. al over hadden begin ik met Bluesound.

Bluesound

Bluesound is een zeer hoogwaardig systeem dat ook in deze versterker fantastisch klinkt. Of er binnen in deze versterker een dac van Bluesound of van een ander merk gebruikt wordt, weet ik niet. Ik gebruik al jaren een Bluesound Node 2 en die klinkt via de interne dac uitstekend. De HD bestanden die ik op mijn nas heb of stream (met Qobuz en Tidal) klinken het best. Toevallig ontdek ik op Tidal een recent live album van de Franse band Magma en daar zit ik heerlijk van te genieten: de stem van Stella Vander is ondanks haar leeftijd nog altijd prachtig. Wat leven we toch in een luxe tijd: alle muziek van de wereld met een paar muisklikken toegankelijk. Internetradio is al naar gelang de kwaliteit van het station wisselend maar ook daar is muziek van zeer hoge kwaliteit te vinden. Mijn eigen muziekbibliotheek die grotendeels uit flac (lossless level 8) bestanden bestaat klinkt erg goed. Dit is een erg lekker setje!

Bluetooth

Om de bluetooth verbinding te testen gebruik ik een audioplayer van Pioneer: de XDP-30R. Hierop heb ik hoofdzakelijk flac bestanden staan voor onderweg. Het geluid is een stuk “platter” dan bij Bluesound. Alsof je van een cd overschakelt naar DAB+. Mijn Pioneer is voorzien van bluetooth aptX HD. Wanneer ik dat inschakel verbeterd het geluid iets. Er is aan te wennen maar echt mooi klinkt het niet: vergeleken met andere ingangen klinkt het nogal ingeblikt. Dat er aan te wennen is blijkt wanneer ik een half uur verder ben met werken aan dit artikel en nog steeds via bluetooth naar Avishai Cohen zit te luisteren. Zo slecht is het blijkbaar ook weer niet. Apart is dat het cirkeltje rond het afspeel pictogram nerveus rond blijft draaien.

Digitale ingangen 

Er zijn vier digitale ingangen: twee coaxiale en twee optische. Hoewel men zegt dat coaxiale verbindingen beter zijn, hoor ik geen verschil met de optische ingangen. Het Attessa cd-transport klinkt erg natuurlijk hetgeen ook te lezen is in het artikel dat speciaal aan dit cd-transport is gewijd. Om nog een andere bron uit te proberen heb ik een cd-speler van Cambridge Audio aangesloten. Deze cd-speler (type 740C) heeft digitale uitgangen en ingangen en kan dus op veel manieren worden aangesloten. Ingezet als cd-transport via de digitale uitgang vind ik het Attessa cd-transport beter klinken: net wat minder blikkerig. Beide spelers klinken echter bijzonder fraai, zeker na de bluetooth sessie.

Lijningangen

Dezelfde Cambridge Audio cd-speler zet ik in om de analoge lijningangen te testen. Nu vind ik de Cambridge veel beter klinken. Het klinkt een stuk beter dan via de digitale verbinding waaruit ik opmaak dat de dac die in de Cambridge zit van uitstekende kwaliteit is. Het geluid is voller en ronder. Ook tijdens de luistersessie met de bijbehorende Attessa draaitafel word ik aangenaam verrast. Deze draaitafel beschikt over ingebouwde voorversterking en is daarmee geschikt om op een lijningang aan te sluiten. Tot nu toe vind ik deze platenspeler het mooist klinken via deze analoge lijningangen.

Phono-ingang

De Phono ingang is alleen geschikt voor mm-elementen. De gevoeligheid is in drie standen in te stellen. Met de Attessa platenspeler klinkt het vlekkeloos en bromvrij. Platen klinken zoals ze moeten klinken. Het geluidsbeeld is open met zowel mooi diep laag als sprankelend hoog. Voor een middenklasse draaitafel is er niets mis met deze ingebouwde phono-voorversterker. Wie meer wil of een mc-element wil gebruiken kan altijd nog een losse phono-trap op een van de lijningangen zetten. Voor de gemiddelde vinyl-liefhebber zal deze phono-ingang echter meer dan voldoende zijn. Opmerkelijk is dat de Attessa platenspeler op de phono-ingang hetzelfde klinkt als via de lijningang. Omdat deze platenspeler over een phono-voorsterker beschikt die uit te schakelen is, is deze zowel via de phono-ingang als via een lijningang inzetbaar. Veel platenspelers hebben deze mogelijkheid echter niet. Dankzij de phono-ingang zijn deze platenspelers echter gewoon te gebruiken zolang er een mm-element of een high output mc-element geïnstalleerd is.

Hoofdtelefoon

De Attessa Streaming Amp is aan de voorzijde voorzien van een hoofdtelefoonuitgang. Deze mini-jack aansluiting zit aan de rechterzijde van het front. Luisteren doe ik met mijn referentiehoofdtelefoon: De Meze 99 Classics . De gevoeligheid van de hoofdtelefoonuitgang is in drie standen in te stellen. Ik zet hem op de hoogste stand om de volumeknop niet heel ver open te hoeven zetten. Ik ben te vaak vergeten de volumeknop terug te draaien voor de jackplug uit de versterker te trekken… De hoofdtelefoonuitgang is van zeer hoge kwaliteit. Het warme karakter van de Meze komt heel mooi tot uiting. Het is een genot om naar te luisteren.

Conclusie

De Roksan streaming versterker ziet er net als de andere Attessa componenten zeer fraai uit. De geluidkwaliteit is uitstekend waarbij ook de kwaliteit van de hoofdtelefoonuitgang een compliment verdient. De bediening op het apparaat zelf is door de grote draai/drukknop met het haptische effect eigenzinnig te noemen. Deze trilfunctie is echter van weinig nut en had beter op de afstandsbediening kunnen zitten. De ruim bemeten uit 20 leds bestaande volume indicator is net als het duidelijke en deels te personaliseren tft-display erg mooi. De versterker heeft een veelheid aan ingangen die de meeste mensen niet allemaal zullen gaan gebruiken. De keuze is echter reuze en daar is veel voor te zeggen. Aan zowel vinyl-liefhebbers als gemakzuchtige Spotify luisteraars is gedacht. De keuze voor Bluesound in plaats van zelf iets te ontwikkelen vind ik een hele verstandige getuige de vele zeer gebrekkige streaming apps van andere merken. De integratie van het cd-loopwerk met de streaming versterker kan beter maar dit is geen dealbreaker. Het geluid van de versterker is rustig, gedetailleerd en geheel vrij van wat voor achtergrondruis dan ook. Er kan op stevig volume met deze versterker worden gespeeld maar ook op zeer zachte volumes is de luisterervaring met de Monitor Audio Silver 100 luidsprekers een genot. Waarschijnlijk kunnen de Attessa versterkers nog wel wat zwaardere luidsprekers aan. Ik vind het een aanrader deze versterker te beluisteren met een paar flinke zuilluidsprekers. Wie al een goede streamer heeft, bijvoorbeeld een Bluesound Node of een Sonos Port, wordt van het goedkopere model zonder BluOS module ook erg blij. Jammer is dat de stekker eruit moet wanneer je de versterker echt uit wilt zetten, een “harde” power schakelaar ontbreekt. Bluetooth in twee richtingen was ook leuk geweest omdat er dan met een draadloze hoofdtelefoon geluisterd kan worden. Over het algemeen zal deze versterker ruimschoots voldoen aan de eisen en wensen van serieuze muziekliefhebbers. En dan ziet het er nog fantastisch uit ook!

De prijzen voor de integrated en de streaming versterker zijn respectievelijk € 1.315,- en € 1.970,-.

Beknopte specificaties

• Vermogen: 2 x 80 Watt rms in 8Ω / 2 x 130 Watt rms in 4Ω.
• Versterker type: Class A/B.
• Frequentiebereik: 5 Hz – 50 kHz.
• Ondersteunde bestandsformaten:* MP3, AAC, WMA, OGG, WMA-L, ALAC, OPUS, MQA, FLAC, WAV, AIFF.

*alleen streaming versterker

Uitgebreide specificaties zijn te vinden op de website van Roksan.